- Nhiều người đã hỏi giá những tác phẩm lũa ngọc am và các nghệ nhân mang chúng xuống từ vùng đất địa đầu phát giá cả tỉ bạc khiến ai cũng kinh hãi.
Kỳ 5: Vương quốc ngọc am đã tuyệt chủng
Sau này, khi về thị trấn Vinh Quang, hỏi các cụ già ở Hoàng Su Phì, mới biết sơ qua về vụ rơi máy bay thảm khốc ở lưng đỉnh Tây Côn Lĩnh. Theo đó, vào năm 1947, một chiếc máy bay, không rõ là Dakota hay C47, đi ném bom ở vùng Lào Cai, đã bị Việt Minh bắn thương.
Máy bay trúng đạn, nên phi công đã lái về thị xã Hà Giang. Tuy nhiên, khi qua đỉnh Tây Côn Lĩnh, có thể vì mây mù, núi cao, phi công quan sát không rõ, nên đã đâm vào vách núi. Cũng có thể khi bay đến ngọn núi này, máy bay đã mất thăng bằng và đâm xuống.
Sau này, khi về thị trấn Vinh Quang, hỏi các cụ già ở Hoàng Su Phì, mới biết sơ qua về vụ rơi máy bay thảm khốc ở lưng đỉnh Tây Côn Lĩnh. Theo đó, vào năm 1947, một chiếc máy bay, không rõ là Dakota hay C47, đi ném bom ở vùng Lào Cai, đã bị Việt Minh bắn thương.
Máy bay trúng đạn, nên phi công đã lái về thị xã Hà Giang. Tuy nhiên, khi qua đỉnh Tây Côn Lĩnh, có thể vì mây mù, núi cao, phi công quan sát không rõ, nên đã đâm vào vách núi. Cũng có thể khi bay đến ngọn núi này, máy bay đã mất thăng bằng và đâm xuống.
 |
| Đỉnh Tây Côn Lĩnh lúc ẩn lúc hiện trong mây. |
Hiện tại, rất nhiều đồ dùng của người dân Chúng Phùng được làm từ bộ phận của chiếc máy bay đó. Vỏ máy bay bằng nhôm, mềm, được uốn thành điếu cày rất nhiều. Thép và hợp kim được nấu chảy luyện thành dao, liềm, xoong, chảo, thậm chí là đồ xao chè.
Từ khu nghĩa địa chôn người Pháp, chúng tôi tiếp tục nhằm hướng đỉnh Tây Côn Lĩnh cuốc bộ. Đi chừng 2 tiếng đồng hồ thì đến vách núi nơi chiếc máy bay rơi. Vách núi nằm ngay bên con suối dốc ngược, nước chảy ào ào.
 |
| Vàng Seo Vần chỉ nơi máy bay rơi từ thời Pháp thuộc. |
Đi tiếp chừng một giờ dọc ven suối Túng Quá Lìn, thì đến điểm giao cắt giữa hai con suối. Tuy nhiên, một con suối cạn trơ đáy. Theo Vàng Seo Vần, vào mùa mưa, con suối này chảy như lũ, nhưng vào mùa khô, thì lại chẳng có giọt nước nào. Con suối này bắt nguồn từ gần đỉnh Tây Côn Lĩnh, đổ thẳng xuống suối Túng Quá Lìn.
Chúng tôi đi theo hướng con suối cạn nứt nẻ, nghỉ chân giữa khu rừng trúc bạt ngàn, xanh biếc. Do suối chảy mạnh vào mùa lũ, nên làm trơ ra những khúc gỗ, những gốc cây nửa chìm, nửa nổi trong đất.
Tôi ngồi trên tảng đá lắng tai nghe tiếng chim ríu rít. Ông Trần Ngọc Lâm và lương y Phạm Văn Thanh vạch những bụi cỏ ven suối tìm thuốc quý. Anh chàng Vần rút chiếc dao đi rừng chém phầp phập vào một gốc lũa nhô lên khỏi lòng suối. Vần chặt chém một lát thì được một bó củi, chất thành đống nhỏ trước mặt tôi.
 |
| Thầy thuốc đông y Phạm Văn Thanh bên một gốc ngọc am khổng lồ đã chết từ cả trăm năm trước. |
Vần lấy bao diêm quẹt lửa, châm ngọn lửa leo lét vào đống củi. Thật lạ, đống củi bùng cháy như tẩm xăng, bốc mùi thơm ngào ngạt, mùi đậm hơn cả trầm hương. Tôi thấy mùi hương rất quen.
Tôi nhặt một thanh củi đưa lên mũi, bỗng chột dạ, nhận ra đây là mùi hương tôi đã nhiều lần ngửi thấy trong những lần theo chân PGS. TS. Nguyễn Lân Cường đi khai quật những ngôi mộ hợp chất. Mùi của loại gỗ này chính xác là mùi của tinh dầu ngọc am trong các ngôi mộ hợp chất.
Mộ hợp chất là loại mộ của quan lại, vua chúa, người giàu xuất hiện từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 19 ở Việt Nam. Người giàu được chôn trong chiếc quan tài bằng gỗ ngọc am và xác được thả trong lớp tinh dầu ngọc am đặc sánh. Quan tài được đặt trong bể hợp chất vôi cát mật và được bịt kín. Những ngôi mộ hợp chất này có thể giữ được xác ướp nguyên vẹn như mới chết hàng ngàn năm. Đây là kỹ thuật ướp xác đặc biệt của người Việt và bí quyết đơn giản nằm ở tinh dầu của thứ gỗ quý đặc biệt này.
 | ||
|
Theo TS. Nguyễn Lân Cường, ngọc am là tên cổ, còn tên thông dụng là hoàng đàn rủ, tên la tinh là Cupressus funebris (Trung Quốc gọi là bách mộc). Đây là loại cây thân gỗ, lá kim, cao đến 35m, tán hình tháp, vỏ thân màu đỏ nâu và nhẵn. Cành mọc đứng, đầu rủ xuống nên gọi là hoàng đàn rủ.
Hoàng đàn rủ phân bố khá phổ biến ở Trung Quốc, đặc biệt là các tỉnh Quý Châu, Hồ Nam, Trùng Khánh và một số tỉnh phía Nam. Tại Việt Nam, ngọc am mọc rải rác ở Hà Giang, trên độ cao gần 2.000m.
Tuy nhiên, theo một số nhà khoa học, thì ngọc am đã tuyệt chủng ở Việt Nam, không còn thấy loài cây này xuất hiện ở đâu nữa.
Tôi chợt nhớ lại cuộc Triển lãm Sinh vật cảnh Đại lễ 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội tại khuôn viên Bảo tàng Hà Nội. Tại cuộc triển lãm này, trong gian hàng trưng bày sinh vật cảnh của tỉnh Hà Giang, có một số tác phẩm lũa ngọc am. Đứng bên những tác phẩm này, có thể ngửi thấy mùi thơm ngào ngạt bốc ra từ những gốc cây đã nằm hàng trăm, thậm chí hàng ngàn năm dưới lòng đất.
Hoàng đàn rủ phân bố khá phổ biến ở Trung Quốc, đặc biệt là các tỉnh Quý Châu, Hồ Nam, Trùng Khánh và một số tỉnh phía Nam. Tại Việt Nam, ngọc am mọc rải rác ở Hà Giang, trên độ cao gần 2.000m.
Tuy nhiên, theo một số nhà khoa học, thì ngọc am đã tuyệt chủng ở Việt Nam, không còn thấy loài cây này xuất hiện ở đâu nữa.
Tôi chợt nhớ lại cuộc Triển lãm Sinh vật cảnh Đại lễ 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội tại khuôn viên Bảo tàng Hà Nội. Tại cuộc triển lãm này, trong gian hàng trưng bày sinh vật cảnh của tỉnh Hà Giang, có một số tác phẩm lũa ngọc am. Đứng bên những tác phẩm này, có thể ngửi thấy mùi thơm ngào ngạt bốc ra từ những gốc cây đã nằm hàng trăm, thậm chí hàng ngàn năm dưới lòng đất.
 | ||
|
Nhiều người đã hỏi giá những tác phẩm lũa ngọc am và các nghệ nhân mang chúng xuống từ vùng đất địa đầu phát giá cả tỉ bạc khiến ai cũng kinh hãi. Theo mấy nghệ nhân này, loài ngọc am chỉ mọc ở vùng Hà Giang và đã tuyệt chủng từ hàng trăm năm rồi. Để kiếm được những gốc cây ngọc am, họ phải đào xuống lòng đất cả chục mét, xới tung cả một khu rừng, mới có cơ may kiếm được.
Những thân ngọc am chết từ nhiều trăm năm trước, gốc chìm xuống lòng đất, phần vỏ mục ruỗng, để lại phần lõi vĩnh cửu với thời gian. Gió mưa, lở núi, xói mòn, những gốc ngọc am lộ ra khỏi lòng đất. Chính vì thế, theo các nghệ nhân, chỉ những người có duyên lớn lắm mới gặp được.
Lần đầu tiên đến trụ sở Công ty Thần Châu Ngọc Việt của ông Đào Trọng Cường – người sở hữu khối ngọc bích Jade lớn nhất thế giới, tôi không được đại gia này giới thiệu về những viên đá trị giá triệu đô, mà ông khoe với tôi việc vừa tậu được một cái gốc cây ngọc am không to lắm. Ông Cường gắn nó vào bệ đá và để trang trọng giữa công ty. Ai đến, ông cũng khoe cái gốc cây này và bảo nó vô giá.
Ôi trời ơi! Trước mắt tôi, dưới lòng con suối cạn trơ đáy, hiện ra lổn nhổn những gốc ngọc am. Nếu đào lòng suối này lên, có thể thu được hàng ngàn gốc ngọc am quý hiếm. Cả cánh rừng ngọc am đã tuyệt chủng, những gốc cây lặn xuống lòng đất, rồi nước chảy xói mòn, những gốc cây này lộ ra. Hoặc quá trình lở núi, lũ quét, những gốc ngọc am bị cuốn xuống suối và bị bùn đất nhấn chìm. Vậy là, tôi đã lạc vào vương quốc của loài cây cực kỳ quý hiếm, nhưng đã bị coi là tuyệt chủng ở Việt Nam.
Tôi và lương y Phạm Văn Thanh hoa mắt với những gốc cây mà ở Mỹ Đình người ta đòi bạc tỉ. Tôi và anh Thanh ra sức dùng dao đào bới. Anh chàng Vần trông thấy cười toe toét: “Nhà báo bê làm sao được xuống núi. Mà có đem được xuống núi cũng không mang về được đâu. Kiểm lâm và công an bắt đi tù đấy”. Nghe thấy Vần nói thế, tôi và anh Thanh cụt hứng.
Sau này tìm hiểu, tôi mới biết đại ngàn Tây Côn Lĩnh từng là xứ sở của loài ngọc am. Tuy nhiên, loài cây này đã tuyệt chủng rồi. Dù công an, kiểm lâm truy bắt rất gắt gao, song hiện ở Hoàng Su Phì vẫn có một số đường dây buôn bán gỗ ngọc am về Hà Nội.
Những thân ngọc am chết từ nhiều trăm năm trước, gốc chìm xuống lòng đất, phần vỏ mục ruỗng, để lại phần lõi vĩnh cửu với thời gian. Gió mưa, lở núi, xói mòn, những gốc ngọc am lộ ra khỏi lòng đất. Chính vì thế, theo các nghệ nhân, chỉ những người có duyên lớn lắm mới gặp được.
Lần đầu tiên đến trụ sở Công ty Thần Châu Ngọc Việt của ông Đào Trọng Cường – người sở hữu khối ngọc bích Jade lớn nhất thế giới, tôi không được đại gia này giới thiệu về những viên đá trị giá triệu đô, mà ông khoe với tôi việc vừa tậu được một cái gốc cây ngọc am không to lắm. Ông Cường gắn nó vào bệ đá và để trang trọng giữa công ty. Ai đến, ông cũng khoe cái gốc cây này và bảo nó vô giá.
Ôi trời ơi! Trước mắt tôi, dưới lòng con suối cạn trơ đáy, hiện ra lổn nhổn những gốc ngọc am. Nếu đào lòng suối này lên, có thể thu được hàng ngàn gốc ngọc am quý hiếm. Cả cánh rừng ngọc am đã tuyệt chủng, những gốc cây lặn xuống lòng đất, rồi nước chảy xói mòn, những gốc cây này lộ ra. Hoặc quá trình lở núi, lũ quét, những gốc ngọc am bị cuốn xuống suối và bị bùn đất nhấn chìm. Vậy là, tôi đã lạc vào vương quốc của loài cây cực kỳ quý hiếm, nhưng đã bị coi là tuyệt chủng ở Việt Nam.
Tôi và lương y Phạm Văn Thanh hoa mắt với những gốc cây mà ở Mỹ Đình người ta đòi bạc tỉ. Tôi và anh Thanh ra sức dùng dao đào bới. Anh chàng Vần trông thấy cười toe toét: “Nhà báo bê làm sao được xuống núi. Mà có đem được xuống núi cũng không mang về được đâu. Kiểm lâm và công an bắt đi tù đấy”. Nghe thấy Vần nói thế, tôi và anh Thanh cụt hứng.
Sau này tìm hiểu, tôi mới biết đại ngàn Tây Côn Lĩnh từng là xứ sở của loài ngọc am. Tuy nhiên, loài cây này đã tuyệt chủng rồi. Dù công an, kiểm lâm truy bắt rất gắt gao, song hiện ở Hoàng Su Phì vẫn có một số đường dây buôn bán gỗ ngọc am về Hà Nội.
 |
| Anh Vàng Dìn Lênh và những quả ngọc am làm giống. |
Có chuyện này, không biết có nên kể ra không. Lúc xuống núi, gặp lại anh Vàng Dìn Lênh, hỏi về cây ngọc am, anh ta nói nhỏ vào tai tôi: “Vẫn còn một cây ngọc am đấy, nhưng xa lắm, phải đi bộ 2 ngày mới tới. Nhưng đừng kể với kiểm lâm là ta nói nhé, không ta bị đi tù đấy!”.
Lênh nói với vẻ rất nghiêm trọng, rồi anh dẫn tôi ra giá phơi ngô trước nhà, chỉ vào đống quả đầy gai. Theo lời Lênh, đây là quả ngọc am mà Lênh mới hái từ cây ngọc am trong khe núi. Về thị trấn Vinh Quang, tôi mới biết, hiện trong rừng Tây Côn Lĩnh vẫn còn một cây ngọc am, nhưng được các lực lượng chức năng bảo vệ nghiêm ngặt. Chính quyền đang bảo vệ cây ngọc am này như báu vật để nhân giống.
Để có được cánh rừng ngọc am, có lẽ cần thời gian cả trăm năm nữa.
VTC News) - Vỏ cây ngọc am màu trắng, sần sùi, tuy nhiên, bóc lớp vỏ ra thì thấy phần thịt màu đỏ thẫm. Đứng ở gốc cây, cạnh chỗ có vết chém, thấy mùi đặc trưng của ngọc am tỏa ra thơm ngát. Thân cây ngọc am thẳng tắp, mang đặc trưng của họ nhà sa mộc. Tôi ước chừng, cây ngọc am này phải cao cỡ 40m.Theo thông tin ông Lù Sào Tỉn (thị trấn Vinh Quang, Hoàng Su Phì, Hà Giang) kể, thì ông mua mấy tấm gỗ ngọc am từ ông Lù Seo Pao vào năm 1989, cách nay đã 12 năm. Thời điểm đó, trong vườn rừng nhà ông Tỉn vẫn còn một cây ngọc am nữa. Đường vào Tả Sử Choóng xa xôi, cách trở, nên ông Tỉn chưa quay lại đó lần nào, không rõ ông Pao còn sống hay đã chết, cây ngọc am còn lại trong vườn nhà ông Tỉn đã bị đốn hạ hay chưa.
Có thông tin mong manh ấy, tôi quyết tâm lên đường vào Tả Sử Choóng. Đường vào Tả Sử Choóng đúng là đường lên mây, gập ghềnh, quanh co, khúc khuỷu bên miệng vực.
Tả Sử Choóng nằm trên lưng chừng đỉnh Tây Côn Lĩnh. Trung tâm xã ở độ cao 1.500m so với mặt nước biển. Đỉnh núi cao nhất của xã gần 2.000m, tên là Tả Bá Phùng là đỉnh “râu ria” của đỉnh Tây Côn Lĩnh. Trên đỉnh Tả Bá Phùng vẫn còn cột cờ của Pháp. Đứng trên đó vào ngày quang mây nhìn rõ thành phố Hà Giang.
Chủ tịch kiêm bí thư xã Giàng Seo Man là người bản địa, nên anh rất am hiểu về ngọc am. Anh kể rất nhiều chuyện kỳ thú về loại gỗ này và các thời kỳ săn lùng ngọc am của người Hán.
Theo anh Man, mấy năm gần đây, giới săn lùng, buôn bán ngọc am tìm lên Tả Sử Choóng rất đông. Trực tiếp vào rừng săn lùng ngọc am không được, vì người lạ ra vào rừng không phải chuyện dễ dàng, nên họ đặt tiền người dân để thu mua ngọc am. Giới buôn bán ngọc am trả giá 50 ngàn/kg ngọc am vụn vặt, còn những gốc, rễ đẹp, thì có giá nhiều triệu đồng. Một cái gốc cây nhỏ, mẩu gỗ có hình thù đẹp đổi được cả chiếc xe máy mới. Vì thế, có thời kỳ, cả xã rộ lên phong trào đi đào bới ngọc am. Người Mông trong xã bỏ bê ruộng nương, đào nát các cánh rừng để bới ngọc am. Mỗi nhà sắm một cái thuốn thép phi 18, dài 4-5m, chọc vào lòng đất để tìm kiếm ngọc am.
Hồi năm ngoái, cả xã Tả Sử Choóng rộ lên cuộc săn tìm cây ngọc am khổng lồ trong lòng đất. Chẳng là, cách đây 30 năm, ông Giàng Seo Leng đã vác dao, cưa vào rừng và hì hục suốt 4 tháng trời để hạ một cây ngọc am khổng lồ. Theo lời kể của ông thì cây này phải 6 người ôm, đường kính phải 2,5m, ngọn cao vọt lên khỏi tán rừng, ngẩng nhìn mỏi cổ.
Ông Leng đã hạ cây, xẻ ra thành từng đoạn rồi chôn xuống lòng đất. Ý định của ông Leng là vài chục năm sau, khi những khúc ngọc am đặc quánh tinh dầu, sẽ bới lên đem về làm quan tài cho cả gia đình dùng.
Thế nhưng, đầu năm ngoái, ông này lâm trọng bệnh nằm liệt. Trước khi chết, ông dặn con cháu vào rừng lôi cây ngọc am về. Tuy nhiên, con cháu ông tìm mãi mà không thấy. Chuyện lộ ra, cả trăm người ở Tả Sử Choóng kéo nhau vào rừng săn tìm. Với một cây ngọc am khổng lồ như thế, gỗ thẳng và đẹp, thì nó có giá lên tới cả tỷ bạc. Tuy nhiên, đến nay, người dân Tả Sử Choóng vẫn chưa tìm thấy chỗ ông Leng chôn cây ngọc am.
Theo thống kê của anh Man, chỉ trong vòng 3-4 năm nay, người dân ở Tả Sử Choóng đã khai thác được khoảng 100 tấn ngọc am để nấu tinh dầu và bán về xuôi. Từ tháng 8-2010, xã nhận được công văn của tỉnh, cấm tuyệt đối việc khai thác, vận chuyển, buôn bán ngọc am, nên xã mới vào cuộc ráo riết. Mặc dù việc khai thác ngọc am diễn ra rất nhiều, song xã mới chỉ tịch thu được chừng 1 mét khối, khoảng 1,1 tấn ngọc am. Số ngọc am này chất trong kho của UBND xã. Anh Man đã dẫn tôi đi xem đống ngọc am này. Khi cửa phòng bật mở, mùi ngọc am bốc lên thơm nức mũi.
Tả Sử Choóng vốn là vùng đất đầy rẫy ngọc am. Dạo người Hán sang khai thác ngọc am ở đây gọi Tả Sử Choóng là Chúng Quá Sử. Theo các cục già, thì Chúng Quá Sử có nghĩa là “rừng ngọc am”. Cái tên Tả Sử Choóng thì có nghĩa là “gốc cây to”. Dọc dải Tây Côn Lĩnh này, hai xã Túng Sán và Tả Sử Choóng nằm ngay chân đỉnh Tây Côn Lĩnh là có nhiều ngọc am nhất.
Hỏi chuyện ông Lù Seo Pao, người từng đốn hạ cây ngọc am khổng lồ và bán 9 tấm gỗ cho ông Tỉn, anh Man nhớ ra ngay. Tuy nhiên, ông Pao đã chết mấy năm nay rồi và ông cũng là người duy nhất từ thời Pháp thuộc đến nay ở Tả Sử Choóng được an táng bằng quan tài ngọc am.
Theo anh Man, hiện tại, trong vườn rừng thuộc sở hữu của hai anh em ruột Lù Seo Lèng và Lù Seo Hồ (con trai ông Lù Seo Pao) vẫn còn một cây ngọc am nữa. Anh Man đã cử Phó Trưởng Công an xã Lù Văn Tuấn dẫn tôi đi.
Ngôi nhà hai anh em Lèng và Hồ ở nằm chênh vênh sườn núi và khóa cửa. Người dân trong bản bảo hai anh em Lèng và Hồ lên nương từ hôm qua, vài hôm nữa mới về.
Trưởng Công an Lù Văn Tuấn gọi một người trong bản dẫn chúng tôi đi tìm cây ngọc am trong vườn rừng nhà Lèng và Hồ. Leo dốc một lát thì cây ngọc am hiện ra, cao lừng lững, vọt khỏi tán rừng. Gốc cây ngọc am này rất lớn, 3 người ôm mới hết. Tuy nhiên, lên độ cao chừng 3m thì thân tách làm đôi, trông như hai cây riêng biệt.
Vỏ cây ngọc am màu trắng, sần sùi, tuy nhiên, bóc lớp vỏ ra thì thấy phần thịt màu đỏ thẫm. Đứng ở gốc cây, cạnh chỗ có vết chém, thấy mùi đặc trưng của ngọc am tỏa ra thơm ngát. Thân cây ngọc am thẳng tắp, mang đặc trưng của họ nhà sa mộc. Tôi ước chừng, cây ngọc am này phải cao cỡ 40m.
Theo lời anh Tuấn, kiểm lâm đã đóng dấu búa vào gốc cây. Tuy nhiên, tìm mãi không thấy dấu búa đâu cả. Người đàn ông trong bản bảo trẻ con đùng dao đẽo mất dấu búa rồi.
Anh Giàng Seo Man đã tìm hiểu về cây ngọc am này, song không ai biết nó đã bao nhiêu tuổi. Các cụ già nhất trong bản kể rằng, từ khi còn nhỏ, đã thấy nó to như bây giờ. Tuổi của cây ngọc am này phải tính bằng hàng trăm năm.
Hồi năm ngoái, hoàn cảnh gia đình khó khăn quá, anh em Lèng và Hồ đã rao bán cây ngọc am này. Một đại gia buôn gỗ người Bắc Quang đã gạ gẫm đổi 2 chiếc xe win 100 xịn của Thái cùng với một món tiền. Hai anh em Lèng đã đồng ý. Vị đại gia này đã đặt cọc 4 triệu đồng cho Lèng. Tuy nhiên, đại gia này chạy chọt suốt một năm trời không làm được thủ tục để khai thác, đành mất 4 triệu tiền đặt cọc. Biết tin Lèng và Hồ có ý định bán cây ngọc am, kiểm lâm huyện đã tìm vào đóng dấu búa, xã giải thích cây ngọc am là tài sản vô giá của cả nước và quản lý chặt chẽ. Cây ngọc am nằm trong vườn nhà mình, mà không được chặt bán, anh em Lèng và Hồ rất buồn!
Theo anh Man, hiện tại, ở địa bàn xã Tả Sử Choóng có 3 cây ngọc am. Ở nơi khác có ngọc am hay không thì anh Man không biết và anh cũng không nghe nói ở nơi nào có thêm một cây nữa. Một cây ở vườn nhà anh em Lèng và Hồ, một cây nhỏ, có đường kính 40cm, tuổi khoảng 30 năm, trong vườn nhà ông Vàng Seo Sấn (bản Hóa Chéo Phìn) và một cây khổng lồ nằm gần đỉnh Gió Chéo Phìn, trong rừng già, thuộc sự quản lý của xã.
Anh Man cho biết, cây ngọc am này phải 6 người ôm, to gấp đôi cây trong vườn nhà Lèng và Hồ và cao chừng 100m! Sau khi ở xã ra, tôi gặp một tay buôn lũa ngọc am từ Tả Sử Choóng về thị trấn và anh này cũng bảo đã tận mắt cây ngọc am đó và đúng là nó phải cao đến 100m. Tuy nhiên, tôi thực sự không tin lại có cây ngọc am cao đến vậy. Nếu to và cao lắm, có lẽ chừng 50-60m là hợp lý.
Để tận mắt cây ngọc am mọc hoang dã gần đỉnh Gió Chéo Phìn, phải đi bộ leo dốc liên tục 4 đến 5 tiếng đồng hồ. Tuy nhiên, chỉ đến mùa khô mới leo lên được Gió Chéo Phìn. Mùa này, mưa nắng bất chợt, núi đá đốc ngược, rất trơn, không thể đi được. Cách duy nhất leo lên đỉnh này là đi bộ dọc suối. Đi vào mùa mưa, nếu gặp mưa lớn, lũ ập về, mất mạng như chơi. Rất tiếc, tôi đã không có cơ hội được tận mắt cây ngọc am khổng lồ, to gấp đôi cây ngọc am 3 người ôm ở vườn nhà Lèng và Hồ - loài cây mà trong ký ức người dân, đã tuyệt chủng từ cả trăm năm trước.
www.caycanhmekong.tk
0906194819
 |
| Hơn tấn ngọc am bị chính quyền xã Tả Sử Choóng thu giữ. |
Có thông tin mong manh ấy, tôi quyết tâm lên đường vào Tả Sử Choóng. Đường vào Tả Sử Choóng đúng là đường lên mây, gập ghềnh, quanh co, khúc khuỷu bên miệng vực.
Tả Sử Choóng nằm trên lưng chừng đỉnh Tây Côn Lĩnh. Trung tâm xã ở độ cao 1.500m so với mặt nước biển. Đỉnh núi cao nhất của xã gần 2.000m, tên là Tả Bá Phùng là đỉnh “râu ria” của đỉnh Tây Côn Lĩnh. Trên đỉnh Tả Bá Phùng vẫn còn cột cờ của Pháp. Đứng trên đó vào ngày quang mây nhìn rõ thành phố Hà Giang.
Chủ tịch kiêm bí thư xã Giàng Seo Man là người bản địa, nên anh rất am hiểu về ngọc am. Anh kể rất nhiều chuyện kỳ thú về loại gỗ này và các thời kỳ săn lùng ngọc am của người Hán.
 |
| Ngọn cây ngọc am cao vượt hẳn tán rừng. |
Theo anh Man, mấy năm gần đây, giới săn lùng, buôn bán ngọc am tìm lên Tả Sử Choóng rất đông. Trực tiếp vào rừng săn lùng ngọc am không được, vì người lạ ra vào rừng không phải chuyện dễ dàng, nên họ đặt tiền người dân để thu mua ngọc am. Giới buôn bán ngọc am trả giá 50 ngàn/kg ngọc am vụn vặt, còn những gốc, rễ đẹp, thì có giá nhiều triệu đồng. Một cái gốc cây nhỏ, mẩu gỗ có hình thù đẹp đổi được cả chiếc xe máy mới. Vì thế, có thời kỳ, cả xã rộ lên phong trào đi đào bới ngọc am. Người Mông trong xã bỏ bê ruộng nương, đào nát các cánh rừng để bới ngọc am. Mỗi nhà sắm một cái thuốn thép phi 18, dài 4-5m, chọc vào lòng đất để tìm kiếm ngọc am.
 |
| Phải đứng từ rất xa mới thu hết được cây ngọc am vào ống kính máy ảnh. |
Hồi năm ngoái, cả xã Tả Sử Choóng rộ lên cuộc săn tìm cây ngọc am khổng lồ trong lòng đất. Chẳng là, cách đây 30 năm, ông Giàng Seo Leng đã vác dao, cưa vào rừng và hì hục suốt 4 tháng trời để hạ một cây ngọc am khổng lồ. Theo lời kể của ông thì cây này phải 6 người ôm, đường kính phải 2,5m, ngọn cao vọt lên khỏi tán rừng, ngẩng nhìn mỏi cổ.
Ông Leng đã hạ cây, xẻ ra thành từng đoạn rồi chôn xuống lòng đất. Ý định của ông Leng là vài chục năm sau, khi những khúc ngọc am đặc quánh tinh dầu, sẽ bới lên đem về làm quan tài cho cả gia đình dùng.
 |
| Cây ngọc am chia làm 2 thân, trông xa như 2 cây mọc cạnh nhau. |
Thế nhưng, đầu năm ngoái, ông này lâm trọng bệnh nằm liệt. Trước khi chết, ông dặn con cháu vào rừng lôi cây ngọc am về. Tuy nhiên, con cháu ông tìm mãi mà không thấy. Chuyện lộ ra, cả trăm người ở Tả Sử Choóng kéo nhau vào rừng săn tìm. Với một cây ngọc am khổng lồ như thế, gỗ thẳng và đẹp, thì nó có giá lên tới cả tỷ bạc. Tuy nhiên, đến nay, người dân Tả Sử Choóng vẫn chưa tìm thấy chỗ ông Leng chôn cây ngọc am.
Theo thống kê của anh Man, chỉ trong vòng 3-4 năm nay, người dân ở Tả Sử Choóng đã khai thác được khoảng 100 tấn ngọc am để nấu tinh dầu và bán về xuôi. Từ tháng 8-2010, xã nhận được công văn của tỉnh, cấm tuyệt đối việc khai thác, vận chuyển, buôn bán ngọc am, nên xã mới vào cuộc ráo riết. Mặc dù việc khai thác ngọc am diễn ra rất nhiều, song xã mới chỉ tịch thu được chừng 1 mét khối, khoảng 1,1 tấn ngọc am. Số ngọc am này chất trong kho của UBND xã. Anh Man đã dẫn tôi đi xem đống ngọc am này. Khi cửa phòng bật mở, mùi ngọc am bốc lên thơm nức mũi.
 |
Tả Sử Choóng vốn là vùng đất đầy rẫy ngọc am. Dạo người Hán sang khai thác ngọc am ở đây gọi Tả Sử Choóng là Chúng Quá Sử. Theo các cục già, thì Chúng Quá Sử có nghĩa là “rừng ngọc am”. Cái tên Tả Sử Choóng thì có nghĩa là “gốc cây to”. Dọc dải Tây Côn Lĩnh này, hai xã Túng Sán và Tả Sử Choóng nằm ngay chân đỉnh Tây Côn Lĩnh là có nhiều ngọc am nhất.
Hỏi chuyện ông Lù Seo Pao, người từng đốn hạ cây ngọc am khổng lồ và bán 9 tấm gỗ cho ông Tỉn, anh Man nhớ ra ngay. Tuy nhiên, ông Pao đã chết mấy năm nay rồi và ông cũng là người duy nhất từ thời Pháp thuộc đến nay ở Tả Sử Choóng được an táng bằng quan tài ngọc am.
 |
| Gốc cây phải 3 người ôm mới xuể. |
Theo anh Man, hiện tại, trong vườn rừng thuộc sở hữu của hai anh em ruột Lù Seo Lèng và Lù Seo Hồ (con trai ông Lù Seo Pao) vẫn còn một cây ngọc am nữa. Anh Man đã cử Phó Trưởng Công an xã Lù Văn Tuấn dẫn tôi đi.
Ngôi nhà hai anh em Lèng và Hồ ở nằm chênh vênh sườn núi và khóa cửa. Người dân trong bản bảo hai anh em Lèng và Hồ lên nương từ hôm qua, vài hôm nữa mới về.
Trưởng Công an Lù Văn Tuấn gọi một người trong bản dẫn chúng tôi đi tìm cây ngọc am trong vườn rừng nhà Lèng và Hồ. Leo dốc một lát thì cây ngọc am hiện ra, cao lừng lững, vọt khỏi tán rừng. Gốc cây ngọc am này rất lớn, 3 người ôm mới hết. Tuy nhiên, lên độ cao chừng 3m thì thân tách làm đôi, trông như hai cây riêng biệt.
 |
| Bóc lớp vỏ ngoài thấy thịt cây màu đỏ sẫm, tỏa mùi thơm ngào ngạt. |
Vỏ cây ngọc am màu trắng, sần sùi, tuy nhiên, bóc lớp vỏ ra thì thấy phần thịt màu đỏ thẫm. Đứng ở gốc cây, cạnh chỗ có vết chém, thấy mùi đặc trưng của ngọc am tỏa ra thơm ngát. Thân cây ngọc am thẳng tắp, mang đặc trưng của họ nhà sa mộc. Tôi ước chừng, cây ngọc am này phải cao cỡ 40m.
Theo lời anh Tuấn, kiểm lâm đã đóng dấu búa vào gốc cây. Tuy nhiên, tìm mãi không thấy dấu búa đâu cả. Người đàn ông trong bản bảo trẻ con đùng dao đẽo mất dấu búa rồi.
Anh Giàng Seo Man đã tìm hiểu về cây ngọc am này, song không ai biết nó đã bao nhiêu tuổi. Các cụ già nhất trong bản kể rằng, từ khi còn nhỏ, đã thấy nó to như bây giờ. Tuổi của cây ngọc am này phải tính bằng hàng trăm năm.
 |
| Trẻ con nghịch ngợm chém nham nhở ở gốc, rễ, làm mất cả dấu búa của kiểm lâm. |
Hồi năm ngoái, hoàn cảnh gia đình khó khăn quá, anh em Lèng và Hồ đã rao bán cây ngọc am này. Một đại gia buôn gỗ người Bắc Quang đã gạ gẫm đổi 2 chiếc xe win 100 xịn của Thái cùng với một món tiền. Hai anh em Lèng đã đồng ý. Vị đại gia này đã đặt cọc 4 triệu đồng cho Lèng. Tuy nhiên, đại gia này chạy chọt suốt một năm trời không làm được thủ tục để khai thác, đành mất 4 triệu tiền đặt cọc. Biết tin Lèng và Hồ có ý định bán cây ngọc am, kiểm lâm huyện đã tìm vào đóng dấu búa, xã giải thích cây ngọc am là tài sản vô giá của cả nước và quản lý chặt chẽ. Cây ngọc am nằm trong vườn nhà mình, mà không được chặt bán, anh em Lèng và Hồ rất buồn!
Theo anh Man, hiện tại, ở địa bàn xã Tả Sử Choóng có 3 cây ngọc am. Ở nơi khác có ngọc am hay không thì anh Man không biết và anh cũng không nghe nói ở nơi nào có thêm một cây nữa. Một cây ở vườn nhà anh em Lèng và Hồ, một cây nhỏ, có đường kính 40cm, tuổi khoảng 30 năm, trong vườn nhà ông Vàng Seo Sấn (bản Hóa Chéo Phìn) và một cây khổng lồ nằm gần đỉnh Gió Chéo Phìn, trong rừng già, thuộc sự quản lý của xã.
 |
| Tán cây ngọc am. |
Anh Man cho biết, cây ngọc am này phải 6 người ôm, to gấp đôi cây trong vườn nhà Lèng và Hồ và cao chừng 100m! Sau khi ở xã ra, tôi gặp một tay buôn lũa ngọc am từ Tả Sử Choóng về thị trấn và anh này cũng bảo đã tận mắt cây ngọc am đó và đúng là nó phải cao đến 100m. Tuy nhiên, tôi thực sự không tin lại có cây ngọc am cao đến vậy. Nếu to và cao lắm, có lẽ chừng 50-60m là hợp lý.
Để tận mắt cây ngọc am mọc hoang dã gần đỉnh Gió Chéo Phìn, phải đi bộ leo dốc liên tục 4 đến 5 tiếng đồng hồ. Tuy nhiên, chỉ đến mùa khô mới leo lên được Gió Chéo Phìn. Mùa này, mưa nắng bất chợt, núi đá đốc ngược, rất trơn, không thể đi được. Cách duy nhất leo lên đỉnh này là đi bộ dọc suối. Đi vào mùa mưa, nếu gặp mưa lớn, lũ ập về, mất mạng như chơi. Rất tiếc, tôi đã không có cơ hội được tận mắt cây ngọc am khổng lồ, to gấp đôi cây ngọc am 3 người ôm ở vườn nhà Lèng và Hồ - loài cây mà trong ký ức người dân, đã tuyệt chủng từ cả trăm năm trước.
www.caycanhmekong.tk
0906194819
No comments:
Post a Comment